Pagninilay sa Dakilang Kapistahan ng Pagbibinyag kay Jesus

Ang lumang Baptisterio ng Simbahan ng Meycauayan

Tayong mga Pilipino ay likas na mahilig sa mga okasyon at pagdiriwang. Nariyang pinaghahandaan ang Pasko, Bagong Taon, kaarawan at kasalan. Isa nga rin po sa mga pinaghahandaang okasyon natin ay ang binyag. Ilang araw pagkasilang pa lang sa isang sanggol, pinagpaplanuhan na ng mag-asawa ang pagpapabinyag sa kanilang munting anghel. Saang simbahan magpapabinyag, kalian magpapabinyag, sinu-sino ang kukuning ninong at ninang, saan ang reception at marami pang iba. Hanggang sa dumating ang araw ng binyag. Abala ang lahat. Inihahanda natin ang damit na isusuot ng bata. Nariyang nag-aalala ang ibang mga magulang dahil baka hindi makumpleto ang mga ninong at ninang. Yung iba, naiinis dahil iyak nang iyak ang kanilang mga pabibinyagan. Isasagawa ng pari ang seremonyas ng binyag. Matapos mabuhusan ng tubig, mapahiran ng langis ang bata at maitalaga sa Diyos; matapos ang paghihintay para sa picture-taking, ang lahat ay uuwi upang kumain sa salusalong inihanda. Ligpitan, bilangan ng pakimkim, patutulugin ang bata at magpapahinga ang lahat. Tapos na ang araw, tapos na rin ang seremonyas. Matapos ang lahat ng pag-aaabala, dito na rin po kaya natatapos ang ating gampanin? Nakalulungkot isipin na karamihan sa ating mga Katoliko, dito natatapos ang binyag. Ang ilan, iniaaasa na sa paaralan ang sa simbahan ang paghubog sa kaluluwa ng kanilang mga anak. Biruan pa nga noon na may mga taong tatlong beses lamang pumapasok sa simbahan, noong sila ay binyagan, ikasal at pagmisahan sa kanilang libing. Ngunit hindi dapat dito ito magtapos.

Sa misteryong ating pinagninilayan, ang pagbibniyag kay Jesus ay simula ng kanyang publikong ministeryo. Ito ang “ikalawang pagpapakita” ng ating Panginoon. His second Ephiphany. Ang kanyang ikalawang pagpapakilala ng kanyang sarili.

Minsan daw po ay may isang batang intsik na nahimok ng isang minsyonerong pari sa pananampalatayang katoliko. Madalas na sinusundan ng batang ito ang pari sa mga gawain nito sa simbahan at sa kanyang pangangaral ng mabuting balita. Nang lumaon ay nakakasama na rin siya nito sa pagdalaw sa mga may sakit, nagdadalamhati at sa pagpapakain ng mga nagugutom sa mga ampunan. Hindi naglaon ay lumipat ng tirahan ang batang intsik malayo sa misyonerong kanyang naging kasa-kasama. Minsan sa isang kanilang pag-aaral ng katekismo sa kanilang pamayanan, tinatalakay ng isang guro ang tungkol sa isang dakilang taong naparito sa lupa upang maghasik ng kabutihan sa lahat. Hindi pa man nakapagsisimula ang guro sa kanyang salaysay ay nagtaas na kaagad ng kanyang kamay ang bata sabay wikang “kilala ko po siya! Siya ang pari sa dati naming tinitirhan.” Sa madaling sabi, nakilala ng bata ang Diyos sa pamamagitan ng mabubuting gawa ng misyonero. Nakikita niya ang Diyos sa kanyang katauhan.

Sa pagbibinyag kay Jesus, hindi lamang ipinakilala ni San Juan Bautista na si Jesus ang itinakdang Mesias kundi ipinakilala rin siya ng Ama na kanyang Anak na kinalulugdan.  Kasama ng pagpapakilalang ito ang napakalaking tungkuling nakaatang sa kaanyang balikat, ang pagpapakita sa tao kung gaano tayo kamahal ng Diyos. Tayo rin ay mga binyagan at sa pamamagitan ng binyag na ito, tinatawagan tayo ng Panginoon na tumulad sa mga halimbawa na kanyang ipinakita. Hindi na natin kailangang pang magbuwis ng buhay tulad ng mga martir na si San Lorenzo Ruiz at San Pedro Calungsod upang masabing ganap ang ating pagsunod sa Kanya. Sa pamamagitan ng payak na kaparaanan, gaano man ito kaliit, kung ito naman ay tumutugon sa mga ipinangako natin sa binyag, magiging sapat ito sa pangingin ng Ama.

Si Jesus, tulad natin ay bininyagan. Ipinakilala ni Jesus ang kanyang sarili sa madla sa pamamagitan ng binyag na ito. Tayo kaya, paano natin maipakikilala ang Diyos sa pamamagitan ng ating binyag? Pagkatapos nga ba ng seremonyas ng binyag, natatapos na rin ang ating tungkulin o ito ay isang hudyat na simula pa lamang ng mas malaking tungkuling nakaatang sa ating mga balikat? Idalangin nating sa Taong ito ng Pananampalataya, na sa pamamagitan ng ating binyag, muling mag-alab ang ating pagnanasang tularan si Kristo.

Paskong Bukid?

Mga magsasaka sa Meycauayan noong 1900's

Narinig na ba ninyo ang “Paskong Bukid?” Marahil ay alam nating lahat kung ano ang Pasko na para sa mga Pilipino ay katumbas ng Pasko ng Pagsilang (mayroon ding isang pang Pasko sa pagdiriwang ng simbahan, ang Pasko ng Pagkabuhay.) Noong ako ay nag-aaral ng hayskul sa isang pampublikong paaralan sa Marilao, nagtataka ako sa tuwing sasapit ang ika-6 ng Enero dahil kaunti lamang ang mga pumapasok na mga kamag-aral ko sa araw na iyon. Sa pag-uusisa kinabukasan, nabatid kong kaya pala sila liban sa klase ay namasko sila dahil Paskong Bukid daw sa kanila. Ngunit ano nga ba ang “Paskong Bukid?” Iba pa ba ito sa Pasko ng Pagsilang na ipinagdiriwang ng mga Katoliko?

Ipinagdiriwang ng mga magsasaka sa Gitnang Kapatagan ng Luzon ang Paskong Bukid tuwing ika-6 ng Enero, sa Kapistahan ng Tatlong Hari sa lumang kalendaryo ng simbahan. Sa mga lumang Almanaque o kalendaryo, ang ika-6 ng Enero ay “Fiesta de Precepto. (Fiesta) de la Epifania del Señor y la Adoracion delos Santos Reyes Baltazar, Melchor y Gaspar.” Pistang Pangngilin. Ang Pagpapakita ng Banal na Sanggol at ang Pagdalaw ng mga Banal na Pantas na si Melchor, Gaspar at Baltazar. Paskong Bukid ito kung tawagin sapagkat tanging mga taga-bukid lamang ang nagsasagawa nito. Hindi ako pamilyar noon sa pagdiriwang na ito sapagkat ako ay lumaki sa kabayanan ng Meycauayan na malapit sa mga pangisdaan. Sa pangkalahatan, ang Meycauayan ay nahahati sa dalawang bahagi: ang Kabayanan na malapit sa Ilog Meycauayan at mga palaisdaan at ang Bukid na bahaging palayan. Pero bakit nga ba may Paskong Bukid sila?

Sa kasaysayan ng pagsilang ni Jesukristo, ibinalita ng mga kawan ng anghel sa mga pastol ang magandang balita na dumatal na sa daigdig ang kaligtasan. Ang mga pastol na ito ang siyang unang nakatunghal sa Sanggol sa sabsaban. Sila ang unang bumisita sa Banal na Mag-anak nina Jesus, Maria at Jose sa Bethlehem. Ang mga magsasaka, na ang ilan din ay nag-aalaga o nagpapastol ng mga hayop, ay tinitingalang mapalad ang mga pastol na pinagbalitaan ng magandang balita ng anghel. Dahil dito, ipinalalagay nila na sa kabila ng kanilang abang kalagayan, pinili pa rin ng Diyos na magpakita sa mga pastol. Dahil wala naming nagpapastol ng tupa sa Pilipinas, itinuturing ng mga magsasaka na ang kanilang maralita ngunit marangal na pamumuhay ay masasalamin sa mga pastol na ito. Sa kanilang hanay, bagamat sila’y aba, unang sumilay ang kaligtasan. Sapat na dahilan upang ipagdiwang nila nang may higit na pag-aalab ng kanilang mga damdamin ang Pista ng pagpapakita ng Panginoon.

Nakatutuwang isipin na sa kabila ng pagbabago sa Liturhiya ng Simbahang Katoliko kung saan hindi na itinituring na pistang pangngilin ang ika-6 ng Enero at inilipat na ang Kapistahan ng Pagpapakita ng Panginoon sa unang Linggo ng Enero, buhay pa rin ang pagdiriwang ng Paskong Bukid sa Meycauayan. Kahit na napasok na ng iba-ibang mga relihiyon at sekta ang bahanging ito ng bayan, marami pa rin ang naghahanda ng pagkaing tulad ng sa Paskong Tunay. Maririnig pa rin ang walang-humpay na sagitsit ng mantika sa mga pinipirito sa kusina o likod-bahay. Nawala man ang pagsisibak ng kahoy na ipariringas sa kalang mga kawa ang pinaglulutuan, nariyan pa rin ang mga tagapagluto ng pamilya na walang sawang niluluto ang espesyal na putahe ng kanilang angkan. Nagbibihis pa rin ng mga bagong damit ang mga bata at dumadalaw sa mga magkakamag-anak na kung minsan ay umaasang makakukubra pa ng mga pamasko sa mga hindi pa nila napupuntahan noong nakaraang ika-25 ng Disyembre. Masarap pagnilayan na kahit na mabilis ang modernisasyon sa bahaging ito ng Meycauayan dahil sa pagsulpot ng mga pabrika at pagawaan, hindi pa rin namamatay ang tradisyong ito. Tradisyong nagpapaalala na ang kaligtasan ay makakamit ng kahit na pinakapayak sa ating lahat.

06 Enero, 2013

Lungsod ng Meycauayan

Ang Dalawang Nazareno ng Maynila

Larawan ng Nazareno ng Quiapo

Sa Quiapo, isang distrito sa Lungsod ng Maynila kung saan naghahalo ang mga kultura ng iba’t ibang lahi, ang imahen ni Jesukristong tangan-tangan ang krus ang siyang sentro ng pamimintuho ng mga debotong Katolikong Pilipino. Kakambal na ng salitang Quiapo ang Nazareno para sa mga Pilipino. Ang Mahal na Poong Jesus Nazareno o mas kilala sa kanyang titulong Nuestro Padre Jesus Nazareno de Quiapo, ang imaheng ito ay napabantog sa buong mundo dahil sa kanyang kasaysayan, mga himala at sa kanyang taunang prusisyon. Ngunit lingid sa kaalaman ng marami, dalawa ang bantog na Nazareno na pinamimintuhuan ng mga ninuno natin noong panahon ng mga Espanyol. At sa kasalukuyan, madalas silang mapagkakamalang iisa.

“Popular” na Kasaysayan

Ang imahen ng Nazareno ay banyaga para sa atin sapagkat ito ay dala-dala ng mga paring Recoletos mula sa bansang Mexico na dumating sa Pilipinas noong ika-31 ng Mayo, 1606. Sinasabing bahagyang nasunog ang imahe nang masunog ang barkong nalululan dito patungo sa Pilipinas na nagbigay sa kanya ng itim na kulay. Dahil dito, kinikilala ito ngayon bilang Itim na Nazareno. Inilagak ang nasabing imahen sa simbahan ng mga Recoletos sa Bagumbayan, na nasa ilalim ng pamimintuho kay San Juan Bautista. Inilipat ito sa simbahan ni San Nicolas de Tolentino, ang iglesia conventual ng mga Recoletos noong 1608. Sa simbahang ito, itinaguyod ng mga prayeng Recoletos ang pagdedebosyon sa imahen.

Labinglimang taon mula nang mailagak siya sa simbahang iyon, naitatag ang Cofradia de Jesus Nazareno. Ang katangi-tanging debosyong kanilang pinalaganap sa pamamagitan ng cofradia ay tumanggap ng pagkilala mula sa Santo Papa: una ay mula kay Papa Inocencio X noong 1650 sa kanyang pagbibigay ng pagkilalang pontipikal at ng pagbibigay ng kalatas ng papa (Papal Bull)  sa cofradia at ikalawa mula kay Pio VII noong ika-19 na siglo na binigyan ng indulhensiya ang mga taong mataimtim na magdedebosyon sa harap ng Nazareno.

Ang imahen ay inilipat sa simbahan ng Quiapo sa pagitan ng mga taong 1767 at 1790 ayon sa utos ng Arsobispo Basilio Sancho ng Maynila, na tulad ng naunang simbahang naging kanyang tahanan ay nasa ilalim ng pamimintuho kay San Juan Bautista. Nakaligtas ang imahen sa sunog na tumupok sa simbahan ng Quiapo noong 1791 at 1929, sa lindol na yumanig sa Maynila noong 1645, 1863 at 1880 at sa pambobomba noong Ikalawang Digmaang Pandaigdig.

Pagtatama sa Maling Impormasyon

Ang Nazareno ng mga Recoletos sa Intramuros

Dalawa ang kilalang imahen ng Nazareno na pinag-uukulan ng pamimintuho sa Maynila noong panahon ng pananakop ng mga dayuhan sa Pilipinas. Una, ang imahen ng Nazareno sa simbahan ni San Nicolas de Tolentino ng mga Recoletos sa Intramuros. Kilala ang imahen na ito bilang nakatatandang Nazareno kaysa sa Quiapo. Mismong ang Pambansang Alagad ng Sining na si Nick Joaquin ay nagsulat sa isa sa kanyang mga artikulo na ang imaheng ito ang pinakamatandang Nazareno sa Pilipinas. Ang Nazarenong ito ay inilalabas sa isang prusisyon tuwing Linggo ng Palaspas bilang panimula ng Semana Santa sa Intramuros. Naglaho ang imaheng ito noong bombahin ang simbahan noong Ikalawang Digmaang Pandaigdig. Ang ikalawang imahen ay ang nasa Quiapo na sinasabing binigay ng mga prayleng Recoletos. Ito ay ang siyang pinagpipista tuwing ika-9 ng Enero na sinasabing petsa ng traslacion sa imahen mula sa simbahan ng Recoletos (kung saan nag-ugat ang debosyon ng Nazareno sa pamamagitan ng isang cofradia) patungo sa simbahan ng Quiapo. Sa ibang mga tala, sinasabing noong ika-15 ng Enero 1791 nailipat ang imahen matapos magawa ang simbahan ng Quiapo dahil sa sunog. Magkaiba ang paraan ng pagpapakita ng debosyon sa dalawang imahen. Ang prusisyon ng imahen na nasa Intramuros ay higit na payapa kung ihahambing sa Quiapo na karamihan sa mga namamanata ay mga indio. Dahil dito tinatawag na Nazarenong Mayaman ang nasa Intramuros samantalang Nazarenong Mahirap naman ang nasa Quiapo.

Walang tiyak na impormasyon hinggil sa tunay na petsa ng pagdating ng dalawang Nazareno sa Pilipinas. Sinasabing taong 1606 nang dumating sa Pilipinas ang mga Paring Recoletos ngunit ayon sa mga tala ng kanilang mga kroniko, walang nabanggit na imahen ng Nazareno na dala-dala nila sa kanilang pagdalong sa ating bansa. Tanging ang imahen ng Nuestra Senora de Salud ang nabanggit na dala-dala nila mula sa Mexico. Binanggit sa website na quiapochurch.com na malamang na dumating ang unang Nazareno sa Pilipinas sa taong 1606 o mga ilang taon pa ang nakalipas. Samakatuwid, ang imaheng ipinuprusisyon sa Quiapo ay hindi ang naunang imahen.

Postscript

Hindi man nauna, hindi pa rin matatawaran ang debosyon ng mga Pilipino sa Mahal na Poong Nazareno ng Quiapo. Taon-taon, tuwing sapapit ang buwan ng Enero, bantad sa lahat kung gaano kaalab ang pananalig ng mga Katolikong Pilipino sa pamamagitan ng kanilang pamimintakasi kay Jesus. Hindi matatawaran ang kapal ng taong lumalakad nang walang sapin sa paa, mayaman man o mahirap, matupad lamang ang kanilang taunang panata na magprusisyon sa Quiapo bilang pasasalamat sa mga biyayang natamo at bilang pagsamo sa mga kahilingang tanging ang mga puso lamang nila ang nakababatid.

03 Enero 2013, Talavera, Nueva Ecija