- Jose Corazon de Jesus
Lakandiwa: Yamang ako’y siyang Haring
inihalal
Binubuksan
ko na itong Balagtasan,
Lahat ng
makata’y inaanyayahang
Sa gawang pagtula ay makipaglaban.
Ang
makasasali’y batikang makata
At ang bibigkasi’y magagandang tula,
Magandang kumilos, may gata sa dila
At kung hindi ay mapapahiya.
Itong balagtasa'y galing kay Balagtas
Na
Hari ng mga Manunulang lahat,
Ito’y dating Duplong tinatawag-tawag
Balagtasan
ngayon ang ipinamagat.
At sa gabing ito’y sa harap ng bayan
Binubuksan
ko na itong Balagtasan
Saka ang ibig kong dito’y pag-usapan:
BULAKLAK NG LAHING KALINIS-LINISAN.
Tinatawagan
ko ang mga makata,
Ang
lalong kilabot sa gawang pagtula,
Lumitaw na
kayo’t dito’y pumagitna
At magbalagtasan sa sariling wika.
Paruparo: Magandang gabi sa kanilang
lahat
Mga nalilimping kawal ni
Balagtas,
Ako’y
paruparong may itim na pakpak
At nagbabalita ng
masamang oras.
Nananawagan
po, bunying Lakandiwa,
Ang
uod na dating ngayo’y nagmakata,
Naging
paruparo sa gitna ng tula
At isang bulaklak ang pinipithaya.
Sa ulilang harding pinanggalingan ko
Laon nang panahong nagtampo ang bango,
Nguni’t aywan baga’t sa sandaling ito
Ay may kabanguhang binubuhay ako.
May
ilang taon nang nagtampo sa akin
Ang
bango ng mga bulaklak sa hardin,
Luksang
Paruparo kung ako’y tawagin,
mata ko’y luhaan, ang pakpak ko’y itim.
Bunying
Lakandiwa, dakilang Gatpayo,
Yaring kasawia’y pagpayuhan ninyo,
At si Lakan-iLaw ang gagamitin ko
Upang
matalunton ang naglahong bango.
Lakandiwa: Sa kapangyarihan na taglay ko na
rin
Ikinagagalak na kayo’y tanggapin,
Magtuloy po kayo at dito sa hardin,
Tingnan sa kanila kung sino at alin.
Paruparo:
Sa aking paglanghap ay laon nang
patay
Ang bango ng mga bulaklak sa parang,
Nguni’t ang puso ko’y may napanagimpang
Bulaklak ng lahing kalinis-linisan.
Ang
bulaklak ko pong pinakaiirog
Ubod
na ng ganda’t puti ang talulot,
Bulaklak
po ito ng lupang Tagalog,
Kapatak
na luhang pangala’y kampupot.
Kung
kaya po naman di ko masansala
Ang
taghoy ng dibdib na kanyang dinaya,
Matapos
na siya’y diligan ng luha
Nang
siya’y umunlad, nagtago…nawala!
Isang
dapit-hapong palubog ang araw
Sa
loob ng hardin, kami’y nagtaguan,
Paruparo,
anya kita’y tatalian,
Ako’y
hanapin mo’t kung makita’y hagkan.
Isang
panyong puting may dagta ng lason
Ang
sa aking mata’y itinakip noon,
At
ang Bulaklak ko’y bumaba sa dahon,
Nagtago
pa mandin at aking hinabol.
Hinabol-habol
ko ang bango at samyo
Hanggang
makarating ako sa malayo,
At
nang alisin na ang takip na panyo
Wala
si Kampupot, wala yaring puso.
Ang
taguang biro’y naging totohanan
Hanggang
tunay na ngang mawala sa tanaw,
At
ang hinagpis ko noong ako’y iwan,
Baliw
na mistula sa pagsisintahan.
Sa
lahat ng sulok at lahat ng panig
Ay
siya ang laging laman niring isip,
Matulog
man ako’y napapanaginip,
Mistulang
nalimbag sa sugatang dibdib.
Sa
apat na sulok ng mundong payapa
Ang
aking anino’y tulang nabandila,
Paruparo
akong sa mata’y may luha,
Ang
mga pakpak ko’y may patak na luksa.
Ang
sakdal kong ito, Lakandiwang mahal,
Ibalik
sa akin, puso kong ninakaw,
At
kung si Kampupot ay ayaw po naman,
Ay
ang puso niya sa aki’y ibigay.
Bubuyog: Hindi mangyayari at ang puso
niya’y
Karugtong
ng aking pusong nagdurusa,
Puso
ni Bulaklak pag iyong kinuha
Ang
lalagutin mo’y dalawang hininga.
Pusong
pinagtali ng isang pag-ibig
Pag
pinaghiwalay kapanga-panganib,
Daga’t
ma’t hatiin ang agos ng tubig,
Sa
ngalan ng Diyos ay maghihimagsik.
Ang
dalawang ibon na magkasintahan,
Papaglayuin
mo’t kapwa mamamatay,
Kambal
na pag-ibig pag pinaghiwalay,
Bangkay
ang umalis, patay ang nilisan,
Paruparong
sawing may pakpak na itim
Waring
ang mata mo’y nagtatakipsilim,
At
sa dahil sa diwang baliw sa paggiliw
“Di
man Kampupot mo’y iyong inaangkin.
Dinaramdam
ko rin ang dinaranas mo
At
sa kasawia’y magkauri tayo,
Ako
ma’y mayroong nawawalang bango
Ng
isang bulaklak kaya naparito.
Buhat
pa kanginang ikaw’y nangungusap
Bawat
salita mo’y matulis na sibat,
Saka
ang hanap mong mabangong bulaklak,
Luksang
paruparo, siya ko ring hanap.
Ipahintulot
mo, Paruparong luksa,
Dalitin
ko yaring matinding dalita.
Itulot
mo rin po, Hukom na dakila,
Bubuyog
sa sawi’y makapagsalita.
Paruparo:
‘Di ko pinipigil ang
pagsasalaysay
Lalo’t
magniningning ang isang katwiran,
Nguni’t
tantuin mo na sa daigdigan
Ang
bawa’t maganda’y pinag-aagawan.
Lakandiwa:
Magsalita kayo at ipaliwanang
Ang
ubod ng lungkot na inyong dinanas,
Paano
at saan ninyo napagmalas
Na
ito ang siya ninyong hinahanap?
Bubuyog:
Sa isang malungkot at
ulilang hardin
Ang
binhi ng isang halama’y sumupling,
Sa
butas ng bakod na tahanan namin
Ay
kasabay akong isinisilang din.
Nang
iyang halama’y lumaki, umunlad,
Lumaki
ako’t tumibay ang pakpak,
At
nang sa butas ko ako’y makalipad
Ang
unang hinagka’y katabing bulaklak.
Sa
kanyang talulot unang isinangla
Ang
tamis ng aking halik na sariwa,
At
sa aking bulong na matalinghaga
Napamukadkad
ko ang kanyang sanghaya.
Nang
mamukadkad na ang aking kampupot
Sa
araw at gabi ako’y nagtatanod,
Langgam
at tutubing dumapo sa ubod
Sa
panibugho ko’y aking tinatapos.
Ngayon,
tanda ko ngang kayo’y nagtaguan
Habang
ako’y kanlong sa isang halaman,
Luksang
paruparo nang ikaw’y maligaw
Ang
aking halakhak ay nakabulahaw.
Ang
inyong taguan, akala ko’y biro,
Kaya
ang tawa ko’y abot sa malayo,
Ngani’t
nang ang saya’y tumagos sa puso
Sa
akin man pala ay nakapagtago.
Lumubog
ang araw hanggang sa dumilim
Giliw
kong bulaklak din dumarating,
Nang
kinabukasa’t muling nangulimlim
Ay
hinanap ko na ang nawalang giliw.
Nilipad
ko halos ang taas ng langit
At
tinalunton ko ang bakas ng ibig,
Ang
kawikaan ko sa aking pag-alis
Kung
di makita’y di na magbabalik.
Sa
malaong araw na nilipad-lipad
Dito
ko natunton ang aking bulaklak,
Bukong
sa halik kokaya namukadkad
‘Di
ko papayagang mapaibang palad.
Luksang
Paruparo, kampupot na iyan,
Iyan
ang langit ko, pag-asa at buhay,
Ang
unang balik kong katamis-tamisan
Sa
talulot niya ay nakalarawan.
Paruparo:
Hindi mangyayaring sa isang
bulaklak
Kapwa
mapaloob ang dalawang palad.
Kung
ikaw at ako’y kanyang tinatanggap
Nagkasagi sana ang
kanitang pakpak.
Ikaw
ay Bubuyog, sa urang sumilang
Nang
makalabas ka’y saka mo hinagkan:
Ako
ay lumabas sa kanya ring tangkay,
Sino
ang malapit sa pagliligawan?
Una
muna akong nag-uod sa sanga
Na
balot ng sapot ng pagkaulila,
Nang
buksan ng Diyos yaring mga mata
Bulo’t
dahon namin ay magkasama na.
Sa
ugoy ng hangin sa madaling-araw
Nagduruyan
kaming dalawa sa tangkay,
At
kung bumabagyo’t malakas ang ulan,
Ang
kanya ring dahon ang aking balabal.
Sa
kanyang talulot kung may dumadaloy
Na
patak ng hamog, aking iniinom;
Sa
dahon ding iyon ako nagkakanlong
Sa
init ng araw sa buong maghapon.
Paano
ngang siya ay pagkakamalan
Na
kami’y lumaki sa iisang tangkay,
Kaya
nga kung ako’y sa kanya nabuhay
Ibig
ko rin namang sa kanya mamatay.
Bubuyog:
Huwag kang matuwa sapagka’t
kaniig
Niyaring
bulaklak na inaaring langit,
Pagka’t
tantuin mo sa ngalang pag-ibig
Malayo
ma’t ibig, daig ang malapit.
Saka
ang sabi mong sa mutyang kampupot
Nakikiinom
ka ng patak ng hamog,
Kaunting
biyaya na bigay ng Diyos,
Tapang
ng hiya mong ikaw ang lumagok.
Ikaw’y
isang uod, may bulo kang taglay;
Sa
isang bulaklak laso’t kamatayan,
At
akong bubuyog ang dala ko’y buhay
Bulong
ng hiningang katamis-tamisan.
Paruparo: Akong malapit
na’y napipintasan mo,
Ikaw
na malayo naman kaya’y pa’no?
Dalaw
ka nang dalaw, di mo naiino,
Ay
ubos na pala ang tamis sa bao.
Bubuyog
na laging may ungol at bulong
Ay
nakayayamot saan man pumaroon,
At
ang katawan mo’y mayrong karayom
Pa’no
kang lalapit, di naduro tuloy?
Di
ka humahalik sa mga bulaklak,
Talbos
ng kamote ang siya mong liyag,
Ang
mga bintana’y iyong binubutas,
Doon ang
bahay mo, bubuyog na sukab.
Ikaw
ay bubuyog, ako’y paruparo,
Iyong
mga bulong ay naririnig ko;
Kung
dinig ng lahat ang panambitan mo
Hiya
ni Kampupot, ayaw na sa iyo.
Bubuyog:
Kundi iniibig ang nakikiusap
Lalo
na ang tahimik na tatapat-tapat,
Kung
ang magsalita’y di-magtamong-palad
Lalo
na ang dungong di makapangusap.
Lilipad-lipad
ka na payao’t dito
Pasagilang-bingit,
at patanaw-tao,
Pag
ligaw-matanda sa panahong ito
Pagtatawanan
ka ng liligawan mo.
Ikaw’y
paruparo, ako ay bubuyog
Nilang
ka sa tangkay, ako ay sa bakod,
Nguni’t
saang panig nitong sansinukob
Nakakatuwaan
ang paris mong uod?
Saka,
Paruparo, dapat mong malamang
Sa
mula’t mula pa’y ‘di ka minamahal,
Ang
panyong panali nang ikaw ay takpan
Ikaw
ang may sabing may lason pang taglay.
Paruparo:
Ganyan ang hinalang namugad
sa dibdib,
Pagka’t
napaligaw ang aking pangmasid,
Hindi
pala laso’t dagta ng pag-ibig
Ang
sa aking panyo’y kanyang idinilig.
Bubuyog:
Dadayain ka nga’t taksil
kang talaga
At
sa mga daho’y nagtatago ka pa.
Paruparo:
Kung ako’y dinaya’t ikaw ang
tatawa
Sa
taglay kong bulo nilason na kita.
Bubuyog: Pagka’t ikaw’y taksil, akin si
Kampupot.
Siya’y bulaklak ko sa tabi ng bakod.
Paruparo: Bulaklak nga siya’t ako’y kanyang
uod.
Lakandiwa: Tigil na Bubuyog, tigil Paruparo,
Inyo
nang wakasan iyang pagtatalo;
Yamang
di-malaman ang may-ari nito,
Kampupot
na iya’y paghatian ninyo.
Bubuyog:
Kapag hahatiin ang aking
bulaklak
Sa
kay Paruparo’y ibigay nang lahat;
Ibig
ko pang ako’y magtiis ng hirap
Kaya
ang talulot niya ang malagas.
Paruparo:
Kung hahatiin po’y ayoko rin
naman
Pagka’t
pati ako’y kusang mamamatay;
Kabyak
na kampupot, aanhin ko iyan
O
buo wala nguni’t akin lamang.
Lakandiwa: Maging si Solomong
kilabot sa dunong
Dito’y
masisira sa gawang paghatol;
Kapwa
nagnanasa, kapwa naghahabol,
Nguni’t
kung hatii’y kapwa tumututol.
Ipahintulot
pong sa mutyang narito
Na
siyang kampupot sabihin kung sino
Kung
sino ang kanyang binigyan ng oo,
O
kung si Bubuyog, o kung si Paruparo.
Kampupot:
Ang kasintahan ko’y ang luha
ng langit,
Ang
Araw, ang Buwan sa gabing tahimik,
At
si Bubuyog po’t paruparong bukid,
Ay
kapwa hindi ko sila iniibig.
Paruparo:
Matanong nga kita, sinta kong
bulaklak,
Limot
mo na baga ang aking pagliyag?
Limot
mo na bagang sa buong magdamag
Pinapayungan
ka ng dalawang pakpak?
Kampupot:
Tila nga, tila nga sa aki’y mayroong
Sa
hamog ng gabi ay may nagkakanlong,
Ngunit
akala ko’y dahon lang ng kahoy
At
di inakala na sinuman yaon.
Bubuyog:
At ako ba, Mutya, hindi mo
na batid
Ang
mga bulong ko’t daing ng pag-ibig,
Ang
akin bang samo at mga paghibik
Na
bulong sa iyo’y ‘di mo ba narinig?
Kampupot:
Tila nga, tila nga ako’y may
napansing
Daing
at panaghoy na kung saan galing,
Ngunit
akala ko’y paspas lang ng hangin
At
di inakala na sinuma’t alin.
Bubuyog:
Sa minsang ligaya’y tali ang
kasunod,
Makapitong
lumbay o hanggang matapos.
Paruparo:
Dito napatunayan yaong
kawikaan
Na
ang paglililo’y nasa kagandahan.
Bubuyog
at Paruparo: Ang isang sanglang naiwan sa akin
Ay
di mananakaw magpahanggang libing.
Lakandiwa:
Ang hatol ko’y ito sa dalawang
hibang
Nabaliw
nang hindi kinababaliwan:
Yamang ang panahon ay inyong sinayang
Kaya’t
nararapat na maparusahan.
Ikaw ay tumula ngayon, Paruparo
Ang iyong tulain
ay “Pagbabalik” mo,
At ang
“Pasalubong” sa babaing lilo,
Bubuyog, tulain, ito ang hatol ko.
(Pagkatapos tumula
ni Paruparo)
Lakandiwa:
Sang-ayon sa aking inilagdang hatol,
Ay ikaw Bubuyog ang tumula ngayon;
Ang iyong tulain ay ang “Pasalubong”
Ng kabuhayan mong tigib ng linggatong.
(Pagkatapos tumula ni Bubuyog)
Minamahal
nami’t sinisintang bayan,
Sa
ngayo’y tapos na itong Balagtasan;
At
kung ibig ninyong sila ay hatulan,
Hatulan na ninyo pagdating ng bahay.